Opracowana w Ministerstwie Sprawiedliwości wielka nowelizacja Kodeksu karnego stała się faktem. Czekająca sądy rewolucja ma wyeliminować fikcję karania „w zawieszeniu”, a tym samym spowodować szersze stosowanie bardziej dolegliwych dla sprawców środków wolnościowych – grzywien i kar ograniczenia wolności. Istotą nowelizacji części ogólnej Kodeksu karnego, którą Sejm uchwalił 20 lutego 2015 r., jest odwrócenie niepokojącego zjawiska w strukturze orzekanych kar, polegającego na nadużywaniu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Ta forma kary w odczuciu społecznym, a także niejednokrotnie w odczuciu skazanych, nie stanowi większej dolegliwości, a tym samym nie spełnia swojej funkcji. Dowodem na niewielką efektywność tego rodzaju sankcji był systematyczny wzrost liczby recydywistów w ogólnej strukturze kar. W 2005 r.…
Na wokandzie ETPCz
Prezentujemy omówienie najciekawszych wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zapadłych w sprawach polskich od grudnia 2014 do lutego 2015 r. Trybunał w Strasburgu, we wspomnianym okresie, wydał w sprawach polskich dziewięć wyroków, siedmiokrotnie stwierdzając naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W ramach owych dziewięciu wyroków Trybunał dwukrotnie zajmował się kwestią zarzucanego naruszenia art. 10 Konwencji dotyczącego wolności słowa (w sprawach Łozowska przeciwko Polsce i Marian Maciejewski przeciwko Polsce), pięć razy stwierdził naruszenie prawa do rozpoznania sprawy karnej w rozsądnym terminie (w sprawach Brejer, Kurowski, Masłowski, Tomczyk i Pawlak), a raz – w związku z przewlekłością postępowania administracyjnego (w sprawie Siermiński). Trybunał uznał również, że do naruszenia prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego nie doszło w sprawie…
Upadłość konsumencka: nowe narzędzia
Nowelizacja prawa upadłościowego i naprawczego, która weszła w życie 31 grudnia 2014 r., w zasadniczy sposób zmienia zasady prowadzenia postępowania upadłościowego wobec osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Które z nowych rozwiązań znacznie ułatwią dłużnikom skorzystanie z tego typu postępowania? Postępowanie upadłościowe wobec konsumentów wprowadzono do porządku prawnego nowelizacją ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze z 5 grudnia 2008 r. Kilkuletni okres stosowania tych regulacji pozwolił na ich krytyczną ocenę – liczba ogłoszonych upadłości konsumenckich w latach 2009-2013 stanowiła zaledwie 4 proc. wszystkich rozpatrywanych wniosków. W obowiązującym do 30 grudnia 2014 r. stanie prawnym wnioski dłużników o upadłość w większości przypadków były oddalane, o ile wcześniej nie podlegały zwrotowi. Wymóg posiadania wystarczającego majątku na przeprowadzenie postępowania (art. 13…
Kompensata: oczekiwane zmiany
Sejm pracuje nad senackim projektem nowelizacji instytucji kompensaty przysługującej ofiarom przestępstw lub osobom im najbliższym. Proponowane rozwiązania mają wreszcie szansę uczynić z kompensaty skuteczne narzędzie służące łagodzeniu tragicznych skutków czynów zabronionych. We wrześniu bieżącego roku upłynie dziesięć lat od wejścia w życie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz. U. Nr 169, poz. 1415 z późn. zm.), która ustanowiła w polskim porządku prawnym nowy środek służący wsparciu osób pokrzywdzonych przestępstwem. Wprowadzenie instytucji kompensaty dla ofiar przestępstw było skutkiem członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Dyrektywa Rady 2004/80/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r (Dz. Urz. UE L 261 z 6.08.2004) odnosząca się…
Jeden spadek, jeden sąd, jedno prawo
Już w sierpniu obowiązywać zaczną zasady upraszczające transgraniczne postępowanie spadkowe dotyczące obywateli państw Unii Europejskiej. W efekcie, dopuszczalne i właściwe będzie prowadzenie przez polski sąd sprawy spadkowej niezależnie od tego, czy spadkodawca miał obywatelstwo polskie i czy posiadał majątek położony w RP. W dniu 16 sierpnia 2012 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. Począwszy od 17 sierpnia 2015 r. będzie ono stosowane w sposób bezpośredni, bez potrzeby implementacji jego rozwiązań do polskiego systemu prawnego. Rozporządzenie to jest krokiem milowym jeśli…
Nowe obowiązki wobec pokrzywdzonego i oskarżonego
Przepisy nowego k.p.k. wymuszają stosowanie rozbudowanego katalogu pouczeń stron kontradyktoryjnego procesu. Jakie obowiązki w tym względzie czekają prokuratorów? Druga połowa bieżącego roku przyniesie szereg nowych wyzwań wszystkim uczestnikom postępowania karnego – począwszy od sędziów, prokuratorów i innych organów procesowych, przez strony, obrońców, pełnomocników, po świadków, biegłych oraz inne osoby, których udział w procesie karnym jest niezbędny, choćby pracowników sekretariatów sądów i prokuratur. Chodzi oczywiście o stosowanie nowego modelu procedury karnej, określonego w ustawie z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, którego wejście w życie planowane jest z dniem 1 lipca 2015 r. Na ostateczny kształt tej nowelizacji nakładają się również rozwiązania przyjętej w dniu 20…
6,7 mld dla Temidy
Wydatki sądownictwa powszechnego w 2015 r. wzrosną o 227 mln zł. Z tej kwoty 100 mln zł przeznaczono na sfinansowanie skutków wejścia w życie nowej procedury karnej, w zakresie dotyczącym bezpłatnej pomocy prawnej udzielanej z urzędu, zaś 54 mln zł – na podwyższenie wynagrodzeń sędziów i referendarzy sądowych. Wymiar sprawiedliwości w całości finansowany jest z budżetu państwa, co przesądza o tym, że budżet sądów, mimo iż autonomiczny, nie może być kształtowany w całkowitym oderwaniu od zasad ustalonych dla całego sektora. Potwierdzenie tej tezy można znaleźć w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 lipca 2005 r. (sygn. K 28/04), w którym stwierdził on, że względna niezależność budżetu sądownictwa (polegająca na samodzielnym przygotowywaniu projektów…
Statystyka na kliknięcie
Rośnie dostępność do danych statystycznych o wymiarze sprawiedliwości. Potrzebne informacje można dziś pozyskiwać z kilku źródeł, m.in. portalu NetWeaver, do którego dostęp ma 300 upoważnionych pracowników resortu, oraz internetowego Informatora Statystycznego Wymiaru Sprawiedliwości. Otwartość na kontrolę i ocenę społeczną poprzez prezentację jak najszerszego wachlarza informacji statystycznych, a także zapewnienie dostępu do danych o sprawności polskiej Temidy, przy jednoczesnej redukcji obciążenia respondentów obowiązkami sprawozdawczymi, to jedne z kluczowych działań zapisanych w przyjętej w lutym ub.r. „Strategii modernizacji przestrzeni sprawiedliwości w Polsce”. Ministerstwo Sprawiedliwości dane statystyczne dotyczące szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości gromadzi nieprzerwanie od wielu lat. W sposób szczególnie intensywny od dwóch lat Wydział Statystycznej Informacji Zarządczej, obecnie w strukturach Departamentu Strategii…
Sąd otwarty na media
Zespół ds. Standardów Komunikacji w Sądach, w którego skład wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości i Krajowej Rady Sądownictwa, opracowuje standardy komunikacyjne dla sądów powszechnych. Będą one przedmiotem konsultacji z prezesami sądów, sędziami i stowarzyszeniami sędziów. Lepsza komunikacja z mediami, a tym samym z obywatelami, a także poprawa wizerunku całego sądownictwa – to jedne z kluczowych wyzwań stojących przed sędziami. Dziś sędziowie funkcjonują już nie tylko na sali rozpraw, ale także w otoczeniu kamer i mikrofonów. Specjalnie powołany Zespół ds. Standardów Komunikacji w Sądach powstał, by wspierać sądownictwo w budowaniu nowoczesnego wymiaru sprawiedliwości, nastawionego również na kontakt z obywatelem. W związku z procesem wdrażania „Strategii Modernizacji Przestrzeni Sprawiedliwości” oraz odpowiadając na potrzeby sędziów, w czerwcu…
Jeden tydzień, setki porad
Kraków, Suwałki oraz Lublin – to miejsca, gdzie największa liczba osób pokrzywdzonych przestępstwem zgłosiła się po poradę w ramach Tygodnia Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem. Najczęściej pytano o kwestie prawne, wielu pokrzywdzonych zgłosiło się też po pomoc psychologiczną. Tegoroczny Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem odbywał się w dniach 23-28 lutego i był już jego 15-tą edycją. Po raz pierwszy dyżury specjalistów, pełnione w ramach Tygodnia, odbywały się w Ośrodkach Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem, wyłonionych w ramach projektu „Wzmocnienie pozycji pokrzywdzonych przestępstwem i wsparcie świadków w postępowaniu karnym”, a także w siedzibach instytucji podmiotów, które otrzymały dotację w ramach Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Łącznie, w ramach Tygodnia dostępne były 32 punkty,…
Więcej prawa, więcej pomocy, więcej edukacji
Ponad 1,5 tys. punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, ogólnopolska infolinia obsługiwana przez wojewódzkie centra informacji prawnej. Zgodnie z rozwiązaniami opracowanymi w Ministerstwie Sprawiedliwości, oczekiwany od lat system nieodpłatnej pomocy prawnej udzielanej na etapie przedsądowym oparty będzie na współpracy administracji rządowej, samorządu terytorialnego, organizacji non-profit oraz prawniczych samorządów zawodowych. Już od kilkunastu lat wiele podmiotów próbuje zmierzyć się z materią systemowego uregulowania, które zapewniałoby efektywny dostęp niezamożnych obywateli do usług prawniczych na etapie przedsądowym i tym samym spowodowałoby likwidację barier finansowych zbyt często utrudniających obywatelom korzystanie z usług prawnych odpowiedniej jakości. Uzyskiwanie nieodpłatnej pomocy prawnej przez obywateli jest obecnie systemowo rozwiązane wyłącznie w ramach postępowania przed…
Praktyk z przekonania
Profesor Jan Grajewski w całym swoim życiu kierował się precyzją, odwagą i uczciwością. Dla gdańskiego środowiska prawniczego był człowiekiem-instytucją. Warto dziś wspomnieć postać profesora jako inspirację dla nowych pokoleń prawników. W dniu wprowadzenia stanu wojennego, 13 grudnia 1981 r. Jan Grajewski był na wyjeździe w Hamburgu, wraz z grupą pracowników i studentów Uniwersytetu Gdańskiego. Na wieść o wydarzeniach w Polsce gospodarze tej wizyty zaproponowali jej uczestnikom azyl polityczny w RFN. Naukowcom zaoferowano zatrudnienie na hamburskim uniwersytecie, a studentom – możliwość kontynuowania tam nauki. – Z powodów politycznych ojcu zaraz po skończeniu studiów na blisko 20 lat uniemożliwiono prowadzenie kariery naukowej. W początku lat 80. należał on do „Solidarności”, a jego stosunek…
Punktualny, czyli kulturalny
Publikujemy komentarz Dariusza Świeckiego, sędziego Sądu Najwyższego i rzecznika prasowego SN, do felietonu „Spóźnialski jak polski sędzia” autorstwa Krzysztofa Sobczaka, który ukazał się w nr 1 (23)/2015 „Na wokandzie”. Punktualność jest elementem zachowania świadczącym o kulturze osobistej każdego człowieka. Wyraża też stosunek do osoby, która czeka. Przestrzeganie punktualności jest szczególnie ważne wtedy, gdy można pozwolić sobie na niepunktualność. Beze mnie nie zaczną – może pomyśleć sędzia. Taki sposób myślenia może prowadzić do opisanego w ostatnim numerze „Na wokandzie” artykule „Spóźnialski jak polski sędzia” niepokojącego – już na pierwszy rzut oka – zjawiska niepunktualnego rozpoczynania rozpraw. Podano w nim dane z raportu „Obywatelski Monitoring Sądów” przeprowadzonego przez…
Pochwała przestępstwa?
Zwalczanie przestępczości stało się przemysłem angażującym tysiące osób i dziesiątki instytucji. Rywalizacja o to, kto będzie bardziej skuteczny – zwalczający czy produkujący przestępczość – powoduje, że żołnierze „jasnej strony mocy” sięgają po nowe, wątpliwe metody. Podobno lepsze jest wrogiem dobrego. Do tej zasady nie stosują się pracownicy CBA. Po spektakularnym zatrzymaniu w listopadzie 2014 r. członków zarządu Związku Piłki Siatkowej funkcjonariusze uznali, że to jeszcze za mały sukces. Uruchomili infolinię, namawiając obywateli, by przekazywali informacje o innych przestępstwach, których dopuścili się zatrzymani działacze sportowi. Pomysł z pozoru dobry, bo nic tak nie zwiększa wydajności organów powołanych do wykrywania przestępstw niż denuncjacje. Zresztą CBA…
Kurator dla rodziny
Właściwa współpraca sądu z kuratorem sądowym oraz asystentem rodziny w drodze postępowania opiekuńczego (rozpoznawczego) i wykonawczego może zapobiec podjęciu zbyt pochopnej decyzji o umieszczeniu małoletniego w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Ingerencja sądu rodzinnego w środowisko rodziny może przybrać dwojaką postać. Pierwsza z nich to postać interwencyjna – wynikająca z powstałej nagłej sytuacji kryzysowej w rodzinie, kiedy należy szybko zabezpieczyć dobro (zdrowie i życie) małoletniego. W tym przypadku sąd podejmuje decyzję o zabezpieczeniu dziecka w instytucjonalnej pieczy zastępczej na podstawie informacji przekazanej najczęściej przez policję lub pracownika socjalnego interweniującego w miejscu zamieszkania (pobytu) małoletniego i jego opiekunów. Decyzje sądu rodzinnego podejmowane w tym trybie często ocenianie są przez opinię publiczną jako wadliwe, choć wydaje się to niesłuszne. Informacja,…
