Opracowana w Ministerstwie Sprawiedliwości wielka nowelizacja Kodeksu karnego stała się faktem. Czekająca sądy rewolucja ma wyeliminować fikcję karania „w zawieszeniu”, a tym samym spowodować szersze stosowanie bardziej dolegliwych dla sprawców środków wolnościowych – grzywien i kar ograniczenia wolności. Istotą nowelizacji części ogólnej Kodeksu karnego, którą Sejm uchwalił 20 lutego 2015 r., jest odwrócenie niepokojącego zjawiska w strukturze orzekanych kar, polegającego na nadużywaniu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Ta forma kary w odczuciu społecznym, a także niejednokrotnie w odczuciu skazanych, nie stanowi większej dolegliwości, a tym samym nie spełnia swojej funkcji. Dowodem na niewielką efektywność tego rodzaju sankcji był systematyczny wzrost liczby recydywistów w ogólnej strukturze kar. W 2005 r.…
Na wokandzie ETPCz
Prezentujemy omówienie najciekawszych wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zapadłych w sprawach polskich od grudnia 2014 do lutego 2015 r. Trybunał w Strasburgu, we wspomnianym okresie, wydał w sprawach polskich dziewięć wyroków, siedmiokrotnie stwierdzając naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W ramach owych dziewięciu wyroków Trybunał dwukrotnie zajmował się kwestią zarzucanego naruszenia art. 10 Konwencji dotyczącego wolności słowa (w sprawach Łozowska przeciwko Polsce i Marian Maciejewski przeciwko Polsce), pięć razy stwierdził naruszenie prawa do rozpoznania sprawy karnej w rozsądnym terminie (w sprawach Brejer, Kurowski, Masłowski, Tomczyk i Pawlak), a raz – w związku z przewlekłością postępowania administracyjnego (w sprawie Siermiński). Trybunał uznał również, że do naruszenia prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego nie doszło w sprawie…
Upadłość konsumencka: nowe narzędzia
Nowelizacja prawa upadłościowego i naprawczego, która weszła w życie 31 grudnia 2014 r., w zasadniczy sposób zmienia zasady prowadzenia postępowania upadłościowego wobec osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Które z nowych rozwiązań znacznie ułatwią dłużnikom skorzystanie z tego typu postępowania? Postępowanie upadłościowe wobec konsumentów wprowadzono do porządku prawnego nowelizacją ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze z 5 grudnia 2008 r. Kilkuletni okres stosowania tych regulacji pozwolił na ich krytyczną ocenę – liczba ogłoszonych upadłości konsumenckich w latach 2009-2013 stanowiła zaledwie 4 proc. wszystkich rozpatrywanych wniosków. W obowiązującym do 30 grudnia 2014 r. stanie prawnym wnioski dłużników o upadłość w większości przypadków były oddalane, o ile wcześniej nie podlegały zwrotowi. Wymóg posiadania wystarczającego majątku na przeprowadzenie postępowania (art. 13…
Jeden spadek, jeden sąd, jedno prawo
Już w sierpniu obowiązywać zaczną zasady upraszczające transgraniczne postępowanie spadkowe dotyczące obywateli państw Unii Europejskiej. W efekcie, dopuszczalne i właściwe będzie prowadzenie przez polski sąd sprawy spadkowej niezależnie od tego, czy spadkodawca miał obywatelstwo polskie i czy posiadał majątek położony w RP. W dniu 16 sierpnia 2012 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. Począwszy od 17 sierpnia 2015 r. będzie ono stosowane w sposób bezpośredni, bez potrzeby implementacji jego rozwiązań do polskiego systemu prawnego. Rozporządzenie to jest krokiem milowym jeśli…
Nowe obowiązki wobec pokrzywdzonego i oskarżonego
Przepisy nowego k.p.k. wymuszają stosowanie rozbudowanego katalogu pouczeń stron kontradyktoryjnego procesu. Jakie obowiązki w tym względzie czekają prokuratorów? Druga połowa bieżącego roku przyniesie szereg nowych wyzwań wszystkim uczestnikom postępowania karnego – począwszy od sędziów, prokuratorów i innych organów procesowych, przez strony, obrońców, pełnomocników, po świadków, biegłych oraz inne osoby, których udział w procesie karnym jest niezbędny, choćby pracowników sekretariatów sądów i prokuratur. Chodzi oczywiście o stosowanie nowego modelu procedury karnej, określonego w ustawie z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, którego wejście w życie planowane jest z dniem 1 lipca 2015 r. Na ostateczny kształt tej nowelizacji nakładają się również rozwiązania przyjętej w dniu 20…
6,7 mld dla Temidy
Wydatki sądownictwa powszechnego w 2015 r. wzrosną o 227 mln zł. Z tej kwoty 100 mln zł przeznaczono na sfinansowanie skutków wejścia w życie nowej procedury karnej, w zakresie dotyczącym bezpłatnej pomocy prawnej udzielanej z urzędu, zaś 54 mln zł – na podwyższenie wynagrodzeń sędziów i referendarzy sądowych. Wymiar sprawiedliwości w całości finansowany jest z budżetu państwa, co przesądza o tym, że budżet sądów, mimo iż autonomiczny, nie może być kształtowany w całkowitym oderwaniu od zasad ustalonych dla całego sektora. Potwierdzenie tej tezy można znaleźć w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 lipca 2005 r. (sygn. K 28/04), w którym stwierdził on, że względna niezależność budżetu sądownictwa (polegająca na samodzielnym przygotowywaniu projektów…
Statystyka na kliknięcie
Rośnie dostępność do danych statystycznych o wymiarze sprawiedliwości. Potrzebne informacje można dziś pozyskiwać z kilku źródeł, m.in. portalu NetWeaver, do którego dostęp ma 300 upoważnionych pracowników resortu, oraz internetowego Informatora Statystycznego Wymiaru Sprawiedliwości. Otwartość na kontrolę i ocenę społeczną poprzez prezentację jak najszerszego wachlarza informacji statystycznych, a także zapewnienie dostępu do danych o sprawności polskiej Temidy, przy jednoczesnej redukcji obciążenia respondentów obowiązkami sprawozdawczymi, to jedne z kluczowych działań zapisanych w przyjętej w lutym ub.r. „Strategii modernizacji przestrzeni sprawiedliwości w Polsce”. Ministerstwo Sprawiedliwości dane statystyczne dotyczące szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości gromadzi nieprzerwanie od wielu lat. W sposób szczególnie intensywny od dwóch lat Wydział Statystycznej Informacji Zarządczej, obecnie w strukturach Departamentu Strategii…
Sąd otwarty na media
Zespół ds. Standardów Komunikacji w Sądach, w którego skład wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości i Krajowej Rady Sądownictwa, opracowuje standardy komunikacyjne dla sądów powszechnych. Będą one przedmiotem konsultacji z prezesami sądów, sędziami i stowarzyszeniami sędziów. Lepsza komunikacja z mediami, a tym samym z obywatelami, a także poprawa wizerunku całego sądownictwa – to jedne z kluczowych wyzwań stojących przed sędziami. Dziś sędziowie funkcjonują już nie tylko na sali rozpraw, ale także w otoczeniu kamer i mikrofonów. Specjalnie powołany Zespół ds. Standardów Komunikacji w Sądach powstał, by wspierać sądownictwo w budowaniu nowoczesnego wymiaru sprawiedliwości, nastawionego również na kontakt z obywatelem. W związku z procesem wdrażania „Strategii Modernizacji Przestrzeni Sprawiedliwości” oraz odpowiadając na potrzeby sędziów, w czerwcu…
Jeden tydzień, setki porad
Kraków, Suwałki oraz Lublin – to miejsca, gdzie największa liczba osób pokrzywdzonych przestępstwem zgłosiła się po poradę w ramach Tygodnia Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem. Najczęściej pytano o kwestie prawne, wielu pokrzywdzonych zgłosiło się też po pomoc psychologiczną. Tegoroczny Tydzień Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem odbywał się w dniach 23-28 lutego i był już jego 15-tą edycją. Po raz pierwszy dyżury specjalistów, pełnione w ramach Tygodnia, odbywały się w Ośrodkach Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem, wyłonionych w ramach projektu „Wzmocnienie pozycji pokrzywdzonych przestępstwem i wsparcie świadków w postępowaniu karnym”, a także w siedzibach instytucji podmiotów, które otrzymały dotację w ramach Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Łącznie, w ramach Tygodnia dostępne były 32 punkty,…
Więcej prawa, więcej pomocy, więcej edukacji
Ponad 1,5 tys. punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, ogólnopolska infolinia obsługiwana przez wojewódzkie centra informacji prawnej. Zgodnie z rozwiązaniami opracowanymi w Ministerstwie Sprawiedliwości, oczekiwany od lat system nieodpłatnej pomocy prawnej udzielanej na etapie przedsądowym oparty będzie na współpracy administracji rządowej, samorządu terytorialnego, organizacji non-profit oraz prawniczych samorządów zawodowych. Już od kilkunastu lat wiele podmiotów próbuje zmierzyć się z materią systemowego uregulowania, które zapewniałoby efektywny dostęp niezamożnych obywateli do usług prawniczych na etapie przedsądowym i tym samym spowodowałoby likwidację barier finansowych zbyt często utrudniających obywatelom korzystanie z usług prawnych odpowiedniej jakości. Uzyskiwanie nieodpłatnej pomocy prawnej przez obywateli jest obecnie systemowo rozwiązane wyłącznie w ramach postępowania przed…
Kompensata: oczekiwane zmiany
Sejm pracuje nad senackim projektem nowelizacji instytucji kompensaty przysługującej ofiarom przestępstw lub osobom im najbliższym. Proponowane rozwiązania mają wreszcie szansę uczynić z kompensaty skuteczne narzędzie służące łagodzeniu tragicznych skutków czynów zabronionych. We wrześniu bieżącego roku upłynie dziesięć lat od wejścia w życie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz. U. Nr 169, poz. 1415 z późn. zm.), która ustanowiła w polskim porządku prawnym nowy środek służący wsparciu osób pokrzywdzonych przestępstwem. Wprowadzenie instytucji kompensaty dla ofiar przestępstw było skutkiem członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Dyrektywa Rady 2004/80/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r (Dz. Urz. UE L 261 z 6.08.2004) odnosząca się…
Pochwała przestępstwa?
Zwalczanie przestępczości stało się przemysłem angażującym tysiące osób i dziesiątki instytucji. Rywalizacja o to, kto będzie bardziej skuteczny – zwalczający czy produkujący przestępczość – powoduje, że żołnierze „jasnej strony mocy” sięgają po nowe, wątpliwe metody. Podobno lepsze jest wrogiem dobrego. Do tej zasady nie stosują się pracownicy CBA. Po spektakularnym zatrzymaniu w listopadzie 2014 r. członków zarządu Związku Piłki Siatkowej funkcjonariusze uznali, że to jeszcze za mały sukces. Uruchomili infolinię, namawiając obywateli, by przekazywali informacje o innych przestępstwach, których dopuścili się zatrzymani działacze sportowi. Pomysł z pozoru dobry, bo nic tak nie zwiększa wydajności organów powołanych do wykrywania przestępstw niż denuncjacje. Zresztą CBA…
Kurator dla rodziny
Właściwa współpraca sądu z kuratorem sądowym oraz asystentem rodziny w drodze postępowania opiekuńczego (rozpoznawczego) i wykonawczego może zapobiec podjęciu zbyt pochopnej decyzji o umieszczeniu małoletniego w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Ingerencja sądu rodzinnego w środowisko rodziny może przybrać dwojaką postać. Pierwsza z nich to postać interwencyjna – wynikająca z powstałej nagłej sytuacji kryzysowej w rodzinie, kiedy należy szybko zabezpieczyć dobro (zdrowie i życie) małoletniego. W tym przypadku sąd podejmuje decyzję o zabezpieczeniu dziecka w instytucjonalnej pieczy zastępczej na podstawie informacji przekazanej najczęściej przez policję lub pracownika socjalnego interweniującego w miejscu zamieszkania (pobytu) małoletniego i jego opiekunów. Decyzje sądu rodzinnego podejmowane w tym trybie często ocenianie są przez opinię publiczną jako wadliwe, choć wydaje się to niesłuszne. Informacja,…
Biblioteka sądowa dla wszystkich
Jak sprawić, by dostęp do informacji prawnej stał się łatwiejszy dla tzw. zwykłego Kowalskiego? I jak jednocześnie poprawić wizerunek sądu w oczach społeczeństwa? Wystarczy skorzystać z doświadczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie, w którym od lat działa nowoczesna i dostępna dla każdego zainteresowanego biblioteka. W krajobraz niemal każdego sądu w Polsce na stałe wpisane są: biuro podawcze, czytelnia oraz biuro obsługi interesanta. Surowe sale sądowe i korytarze, w których można zabłądzić – takie skojarzenia z budynkiem sądu ma tzw. zwykły Kowalski. Dla profesjonalistów sąd to przede wszystkim miejsce pracy, natomiast osobie przychodzącej do sądu w celu rozstrzygnięcia swojej sprawy towarzyszy z reguły zagubienie i zwykły, ludzki stres. Jest jednak prosty sposób, dzięki któremu można nieco…
Strasburg ponownie o pozbawieniu wolności
Tematyka ingerencji w prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego gościła już na łamach „Na wokandzie” – w kontekście orzeczeń ETPCz stwierdzających naruszenie prawa do rozsądnego czasu tymczasowego aresztowania. Jakie inne zagadnienia pojawiają się w wyrokach Strasburga w sprawach polskich, a dotyczących standardu z artykułu 5 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności? Co do zasady, pozbawienie wolności jednostki powinno być w państwie prawa wyjątkiem, do którego może dojść jedynie w przypadku wystąpienia jednej z podstaw przewidzianych w prawie krajowym, o ile oczywiście mieści się ona w katalogu przesłanek sformułowanych wprost w ust. 1 artykułu 5 Konwencji. Ma on przy tym charakter zamknięty i podlega ścisłej interpretacji. Pozbawienie jednostki wolności powinno być nadto wolne od arbitralności i nie…
