Zgodnie z zaleceniami organizacji stojących na straży jakości sądownictwa, równie istotny co sprawiedliwe wymierzanie sprawiedliwości jest sposób traktowania obywatela w sądzie. Jakie wytyczne w zakresie relacji sądów z ich „klientami” płyną z regulacji europejskich? Do niedawna międzynarodowe akty prawne regulujące kwestię relacji sąd-obywatel dotyczyły wyłącznie praw obywatela jako strony postępowania. Punktem wyjścia do poprawy statusu obywatela w sądzie stał się artykuł 6. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka gwarantujący prawo do rzetelnego procesu. Dziś proces doskonalenia wymiaru sprawiedliwości wyraża się nie tylko w umacnianiu ochrony interesów stron procesu (gwarancje prawa do obrony, wglądu w akta sprawy czy rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie),…

Wciągu sześciu najbliższych lat wszyscy urzędnicy sądowi będą musieli legitymować się wyższym wykształceniem. Jaki kierunek sudiów wybrać, by zdobyta wiedza zaowocowała poprawą wykonywania obowiązków w sądzie, w konsekwencji zaś wpłynęła na zwiększenie zaufania obywateli do wymiaru sprawiedliwości? Przeprowadzone w 2009 r. na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości w ramach projektu „Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości” badania opinii publicznej ujawniły, że ponad 40 proc. respondentów ocenia sądownictwo negatywnie. Skala tego zjawiska skłania do podjęcia działań zaradczych na różnych płaszczyznach i w różnych sferach aktywności „trzeciej władzy”. Część z tych działań winna dotyczyć właściwego przygotowania kadr sądu do pracy z jego interesantami. Nie ulega…

Sąd to organ władzy publicznej, dlatego prawo osób postronnych do informacji o jego działalności jest kwestią bezdyskusyjną. Jak zgodnie z ustawą, a przy tym z pożytkiem dla wizerunku wymiaru sprawiedliwości, realizować wnioski z u.d.i.p.? Prawo do informacji o działalności sądów, o sędziach, referendarzach, a także urzędnikach sądowych, jest prawem każdego obywatela. Ten truizm wynika z art. 61 Konstytucji RP, który zagwarantował prawo do wiedzy o funkcjonowaniu państwa, nie pomijając sądów i trybunałów. Zgodnie z art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji „Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje…

Sąd nie udziela porad prawnych – na taki slogan w kontaktach z obywatelami powołują się niektórzy sekretarze sądowi. Wynika on z nadinterpretacji, nie zaś interpretacji przepisów, wydaje się też sprzeczny ze standardami państwa prawa. Już starożytni rekomendowali w obrocie prawnym domniemanie dobrej wiary, tzw. bona fides. W niektórych polskich sądach zdaje się obowiązywać odwrotne motto. Obserwując pracę ich sekretariatów trudno oprzeć się wrażeniu, że interesant jest w nich postrzegany jak nieproszony gość. To sytuacja na dłuższą metę nie do zaakceptowania w nowoczesnym, demokratycznym państwie, w którym podatnik jest coraz bardziej świadomy powinności, jakie ma wobec niego państwo i publiczne instytucje.…

Pracownicy sądów to na ogół osoby kompetentne i doświadczone, skąd zatem bierze się ich frustracja w kontaktach z interesantami? Źródłem problemu są zazwyczaj niewłaściwe relacje interpersonalne panujące w zaciszu sądowych gabinetów. Choć z zasady znajduje się na dalszym planie i daleko mu do estymy, jaką cieszy się sędzia, to pełni rolę nie do przecenienia. Urzędnik sądowy, bo o nim mowa, jest zazwyczaj pierwszą osobą, z którą styka się obywatel podczas „starcia z machiną” wymiaru sprawiedliwości. Od tego, jak to pierwsze spotkanie wypadnie, zależy, czy w świadomości interesanta pozostanie o sądzie wrażenie pozytywne, czy też negatywne. Psychologowie ten emocjonalny „ślad” określają…

Przeglądanie akt w sekretariatach odchodzi do przeszłości. Standardem w sądach stają się wyodrębnione i monitorowane czytelnie, z możliwością zamawiania akt przez telefon lub e-mail. Już wkrótce w czytelnię akt będzie wyposażony każdy sąd. Swobodny dostęp do akt to jedna z ważniejszych gwarancji procesowych dla stron. Pozwala na zapoznanie się z argumentami strony przeciwnej i przygotowanie się do postępowania. Nie trzeba przeprowadzać żadnych skomplikowanych badań, żeby się przekonać, że korzystanie z tego prawa często odbywa się w mało komfortowych warunkach. Sekretariat wydziału z wydzielonym skrawkiem lady bądź mały stolik w kącie do przeglądania akt, do tego ciągle wchodzący do pomieszczenia interesanci,…

Już nie petent, tylko „klient zewnętrzny”. Już nie urzędnik, a „pracownik biura obsługi interesanta”. Wraz ze zmieniającą się nomenklaturą zmienia się stosunek do obywatela w polskich sądach. Oto przegląd sprawdzonych rozwiązań wypracowanych w punktach obsługi interesanta. Labirynty krętych korytarzy, petenci błądzący po budynku, potem godzinami czekający w niekończących się kolejkach, antypatyczni urzędnicy, wreszcie duszne powietrze przyprawiające o mdłości – literacka wizja sądu z „Procesu” Kafki powoli odchodzi w zapomnienie. Powoli, bo w świadomości wielu Polaków, którzy dawno do sądu nie zaglądali, będzie ona tkwić jeszcze długi czas. Punkty obsługi interesanta, które przejmują obsługę klientów sądów od sekretariatów poszczególnych wydziałów, zaistniały…

Dzięki wsparciu z funduszy europejskich w ostatnim czasie uruchomiono 92 nowe punkty obsługi interesantów w sądach. Nowoczesna i przyjazna obsługa świadczona przez pracowników punktów w przyszłym roku stanie się codziennością już we wszystkich sądach powszechnych w Polsce. Główne utrudnienia w relacjach sąd-obywatel to brak informacji o sposobie funkcjonowania sądownictwa oraz możliwości i formie kontaktu z sądami, zawiłe i niezrozumiałe zasady korzystania z usług świadczonych przez wymiar sprawiedliwości, a także brak wiedzy o podstawowych prawach obywatelskich. Takie m.in. wnioski płyną z dwóch ekspertyz dotyczących jakości obsługi interesantów w sądach, zleconych przez Ministerstwo Sprawiedliwości i współfinansowanych z funduszy europejskich. Pierwszą z nich…

Interesant na pomoc po prostu zasługuje. Wsparcie i rzetelna informacja, które powinny być domeną sądów, nie stoją przy tym w sprzeczności ani z powinnościami sędziego, ani sądowego urzędnika. Dla sędziego obywatel to przede wszystkim strona sporu. Ktoś, kogo musimy wysłuchać z należytą uwagą, ale musimy przede wszystkim traktować z bezstronnością. Dystans pomiędzy nami a obiema stronami sporu musi być dokładnie taki sam. Obywatel może proces wygrać lub przegrać, również wskutek własnych błędów lub zaniechań. Zwłaszcza procedura cywilna, zakładająca kontradyktoryjność procesu i „równość broni” stron, powoduje, że widząc błąd obywatela sędzia nie może interweniować. Każda pomoc dla jednej ze stron oznacza…