5 września 2016 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz niektórych innych ustaw, przygotowanych w Ministerstwie Sprawiedliwości.
Nowela zakłada jawność oświadczeń majątkowych sędziów – obowiązek ich publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej. Projektowane wydłużenie terminu, w którym można wszcząć postępowanie dyscyplinarne oraz wydłużenie terminu przedawnienia spowoduje, że wymierzenie kary dyscyplinarnej wobec sędziego będzie możliwe aż do upływu terminu przedawnienia dyscyplinarnego, tj. w ciągu 8 lat od chwili popełnienia czynu. Zgodnie z przyjętymi przez rząd przepisami łatwiej będzie złożyć skargę na przewlekłość postępowania i uzyskać wysoką rekompensatę.
Zmiany w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych
Proponowane zmiany są wynikiem zaleceń opracowanych w ramach IV rundy ewaluacyjnej Grupy Państw przeciwko Korupcji Rady Europy (GRECO) i likwidują nieuzasadnione uprzywilejowanie sędziów wobec pozostałych funkcjonariuszy państwowych zobowiązanych do ujawniania oświadczeń majątkowych. Wprowadzono zatem przepisy, zgodnie z którymi m.in.:
- informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym sędziego mają być jawne (analogicznie do uregulowań dotyczących prokuratorów);
- oświadczenia majątkowe sędziów będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej, nie później niż do 30 czerwca każdego roku;
- za umyślne podanie nieprawdy w oś–
wiadczeniu majątkowym składanym przez sędziów sądów powszechnych, sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego będzie grozić odpowiedzialność karna za podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu o stanie majątkowym. Dotychczas sędziemu groziła odpowiedzialność dyscyplinarna; - wprowadzona zostaje nowa kara dyscyplinarna w postaci obniżenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego o 5%–15% na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat;
- orzeczenie każdej z kar dyscyplinarnych, poza upomnieniem, skutkować będzie pozbawieniem możliwości awansowania na wyższe stanowisko sędziowskie przez okres pięciu lat, niemożnością udziału w tym okresie w kolegium sądu, orzekania w sądzie dyscyplinarnym oraz objęcia w sądzie funkcji prezesa sądu, wiceprezesa sądu, kierownika ośrodka zamiejscowego sądu;
- wprowadzono obowiązek wymierzania kary łącznej w przypadku jednoczesnego ukarania za kilka przewinień dyscyplinarnych. Przewidziano możliwość wymierzenia kary łącznej, na wniosek obwinionego, gdy popełnił on dwa lub więcej przewinienia dyscyplinarne – zanim zapadło pierwsze, nawet nieprawomocne orzeczenie co do któregokolwiek z nich.
Zmiany w ustawie – Prawo o prokuraturze
Założono, że Prokurator Generalny, Prokurator Krajowy lub inni upoważnieni przez nich prokuratorzy będą mogli przedstawiać organom władzy publicznej, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także innym osobom – informacje dotyczące działalności prokuratury, w tym informacje dotyczące konkretnych spraw, jeżeli mogą one mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa lub jego prawidłowego funkcjonowania.
Przyjęto także zapis, że w sprawach, w których Trybunał Konstytucyjny orzeka w pełnym składzie, uczestniczy osobiście Prokurator Generalny lub jeden z jego zastępców. Z kolei w sprawach, w których Trybunał orzeka w innych składach, przedstawicielem Prokuratora Generalnego może być prokurator Prokuratury Krajowej lub prokurator innej jednostki organizacyjnej prokuratury, delegowany do wykonywania czynności w Prokuraturze Krajowej i wyznaczony przez Prokuratora Generalnego lub jego zastępcę do udziału w tych sprawach.
Zmiany dotyczące skargi na przewlekłość
Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok pilotażowy w sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce. Trybunał uznał, że przewlekłość postępowania stanowi w Polsce problem systemowy, którego rozwiązanie wymaga podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych. Chodzi o zagwarantowanie zgodności orzecznictwa polskich sądów (rozpoznających skargi na przewlekłość) ze standardami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Przyjęte przez polski rząd rozwiązania zakładają m.in.:
– przyznawanie rekompensat za przewlekłość postępowania: od 2 tys. do 20 tys. zł, jednak nie mniej niż 1 tys. zł za każdy rok trwania przewlekłego postępowania. Jeśli postępowanie dotknięte przewlekłością będzie trwało np.: 5 lat, sąd orzeknie rekompensatę od 5 do 20 tys. zł;
– uwzględnianie przez sąd przy podejmowaniu decyzji o tym, czy doszło do przewlekłości, łącznego dotychczasowego czasu trwania postępowania, tj. od momentu wszczęcia postępowania do chwili rozpoznania skargi – niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona. Oznacza to, że przy badaniu przewlekłości postępowania ocenie sądowej podlegać będzie całość postępowania.
